“Cumhuriyetin müeyyidesi olacak bu büyük müessesenin açılışında hissettiğim saadeti hiçbir teşebbüste duymadım.”
— Mustafa Kemal Atatürk, 5 Kasım 1925, Ankara Hukuk Mektebi Açılışı⸻
Yüzyıl önce Ankara’nın taş sokaklarında yeni doğmuş bir Cumhuriyet nefes alıyordu.
Henüz harcı kurumamış bir ülke, aklın ve adaletin üzerine yükseleceği temeli arıyordu.
Cumhuriyet, bu temeli yalnız sözde değil, kurumlarla kurmak istiyordu.
O gün, Birinci Meclis salonunda, sadece bir okulun değil, bir düşüncenin kapısı açıldı.
Henüz duvarları örülmemişti belki ama Cumhuriyet adaletin kalbini insanlığın en yüce kürsüsüne, milletin kalbine koymuştu.
Ankara Hukuk Mektebi, Cumhuriyet döneminde sıfırdan kurulan ilk yükseköğrenim kurumu olarak, yeni devletin hukuk fikrini kurumsallaştırdı.
Atatürk’ün “Cumhuriyetin müeyyidesi” dediği o an, yalnızca bir açılış değil; bir çağın vicdani taahhüdüydü.
Cumhuriyet’in dayanağı, adaletin saygınlığıydı.
Bu yeni fakülte, Cumhuriyet’in aklını kurumsallaştıran bir düşünce alanıydı.
Hukuk burada yalnızca bir meslek değil, toplumun vicdanını biçimlendiren bir değerler disiplini hâline geldi.
Ankara Hukuk’un dersliklerinde adalet, bir kuraldan çok bir kavrayış, bir yaşam biçimi olarak anlatıldı.
Aristoteles’in ölçüsünden Rousseau’nun genel irade fikrine, Montesquieu’nün “yasalar toplumun ruhudur” deyişine kadar insanlığın bütün düşünsel mirası, bu sıralarda Cumhuriyet’in diliyle yeniden anlam kazandı.
Cumhuriyet’in kurduğu hukuk düzeni, sadece hakların güvence altına alınması değil, insanın kendi özgürlüğüne karşı sorumluluğunu da hatırlatıyordu.
Çünkü adalet, yalnızca devletin değil, her yurttaşın ahlaki meselesiydi.
Bu anlayış, Ankara Hukuk’un yüzyıllık kimliğinin özünü oluşturdu.
Her mezununa hukukun soyut bir sistem değil, yaşayan bir vicdan olduğunu öğretti.
Bu okulun koridorlarında hak ile güç arasındaki fark anlatılır; “haklı olmanın” her zaman “güçlü olmaktan” daha büyük bir sorumluluk olduğu vurgulanırdı.
Ankara Hukuk, böylece hem hukuk felsefesinin hem hukuk sosyolojisinin iç içe geçtiği bir bilinç alanına dönüştü.
Bir yandan hukukun evrensel ilkelerini öğretirken, öte yandan toplumun değerleriyle bağ kurdu; birey ile devlet arasındaki dengeyi hep vicdan terazisinde tarttı.
Bu okulun en kalıcı dersi, adaletin kurumlarla değil, insanla yaşadığıydı.
Benim için Ankara Hukuk’ta okumak, yalnız bir meslek edinmek değil; Cumhuriyet’in aklını, vicdanını ve siyasetini anlamaktı.
Çünkü burada öğretilen hukuk, iktidarın sınırlarını çizen, gücü denetleyen, vicdanı hatırlatan bir aklın eğitimiydi.
Ankara Hukuk’un mezunları, yalnız yasa yapan değil; o yasanın halk üzerindeki anlamını düşünebilen insanlardır.
Hukuk bilmek, siyaseti frenlemeyi, adaletin diliyle konuşmayı, toplumsal yararı kişisel çıkarın önüne koymayı öğretirdi.
Hukuk, her meslekten insan için yalnızca bir bilgi değil, vicdanın aynasıdır.
Bu nedenle fakülte, Türkiye’nin siyasal kültürünün de laboratuvarı olmuştur.
Burada yetişenler, hukuku bilen yöneticiler olmanın ötesinde, adaleti düşünen yurttaşlar oldular.
Yüz yıl sonra, o ilk açılıştaki ses hâlâ aynı soruyu soruyor:
“Adaletin gücü mü, gücün adaleti mi?”
Atatürk’ün yanıtı o gün neyse, bugün de öyle:
“Adalet gücü bağımsız olmayan bir milletin, devlet hâlinde varlığı kabul olunmaz.”
Adaletin gücünü korumak, yalnızca yargının değil, her yurttaşın ortak görevidir.
Benim için Ankara Hukuk, bir okuldan çok daha fazlasıdır.
Bir dil, bir düşünce, bir vicdan terbiyesidir.
İlk kez o sıralarda oturduğumda hukuk bana, yalnızca yazılı kuralları değil; adaletin, insanla ve hayatla kurduğu bağı öğretti.
Bugün düşüncelerimde, kelimelerimin arasında hâlâ o ses duyuluyor:
Cumhuriyet’in temeli hukuktur,
Hukukun temeli adalettir,
Adaletin temeli ise insandır.
Yazar: Gülşah Deniz Atalar / CHP Genel Başkan Yardımcısı
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu (2005)
